Zein dira Kolombiako elkarrizketeten aitzina pausuak eta oraindik lantzeko gelditzen diren gaiak ?

Carlos Alberto Ruiz Socha: Lehenik eta behin, erran behar da negazionismo garai luze batetik gatozela. Eskuinak eta eskuin muturrak gatazka ukatzeko joera izan dute, bitarteakariak eta gatazka garaian errespetatu beharreko eskubideak bazirenik ez zuten onartzen. Gaur egun, erran daiteke garai hori gainditua dela. Inork ezin du ukatu gatazka armatua, biktimak eta bitartekariak daudenik, eta gerrillak mahainaren alde batean jarriak direla adostasun batetara heltzeko prest.

Bigarrenik, Habanako agendak ez ditu soilik gerrillak bizitza zibilera edo bizitza politikora pasatzeko beharrezkoak diren baldintzak biltzen,aitzitik arazo sozial andana bat barneratzen ditu. Orai, lurraz, parte hartze politikoaz, droga ilizitoekin zerikustekoak dituzten gaiez, biktimez, eta beste hainbat gai sozial, politiko eta ekonomikoez hitzegitea dagokigu.

Bestalde, ez dugu nahi 80 eta 90 hamarkadetan gerrillak bizitza politikoan sartu zirenean gertatu zena errepikatzea. Zergatik beldur hori ? Union Patrioticarekin gertatua gogoan dugu. 6 000 militante erahilak izan ziren,  guti gora behera 8 000 sindikalisten erahilketaz ari gira. Hori ezin da errepikatu. Gerra zikinarekin amaitu behar da.

Zein garantia dago Estatu krimenek jarraipenik izan ez dezaten?

C.A.R.S: Habanako elkarrizketa mahainetik haratago, Kolonbiako eragile sozial eta politikoen arrengura nagusia da. Santosen gobernua engaiatu bada ere, oraingoz hitzak baizik ez dira. Ez dago gauzatzen ari den eskaintzarik.

Elkarrizketen aitzinamendu maila honetan, gobernuak pauso batzuk eman zitzazkeen. Hala nola paramilitarismoa diruz laguntzen dutenen, eta paramilitarismoaren ekintzetaz probetxua ateratzen dutenen atxilotzea eta epaitzea. Talde ekonomiko, enpresaburu, lur eta hazkuntza handien jabeetaz ari naiz. Expediente juridikoetan, azken hauek paramilitarismoa laguntzen dutela erakusten duten frogak daude.

Bestalde, doktrina militarra ere aldatu behar liteke. Indar polizialen zati bat, ezkertiar edota sindikalista ororen gorroto handiarekin hazi da. Indar militarrek ezkertiarrak eta oposizioko kideak etsai gisa hartuko dituzteno, garantiarik ez da izanen.

Zenbat biktimaz ari gira Kolonbian?

C.A.R.S: Kopurua ikaragarria da. Beren lurretatik kanporatuak izan diren eta itzultzeko aukerarik izan ez duten 7 milioi pertsona aipatu daitezke. Homizidioen zenbakiak ere badaude. Azken 40-50 urteetan, gatazka armatuaren ondorioz hildakoak 900 000tik hurbil dira. Azken hamarkadei dagokienez, 250 000 hildako izan dira, jakinez hauetarik %90a, estatu krimenak, hau da, militarrek edota paramilitarek eragindakoak direla. Badaude mehatxuak, desagertze behartuak. 45 000 eta 60 000 desagertu zenbatzen dira. 10 000  tortura kasu aipa daitezke. Hortaz, milioika jendek egia, erreparazioa eta horrelakorik gehiago errepika ez dadin  aldarrikatzen du.

Hain zuzen ere, juridikzio berezi baten sortzea aipatu da...

C.A.R.S: 2015eko abenduaren 15ean, oinarrizko lau aldarriri erantzuteko xedea duen hitzarmen bat izenpetu zen. Egia argitzeko komisio baten sorrera, eta justiziari dagokionez juridikzio berezi baten sorrera. Erreparazioaren aldeko mekanismoei dagoakionez, gauza batzuk izan badaude, baina ez errepikatzeari dagokionez, oso guti.

Estatuak ulertzen du gerrilaren partetik ez dela errepikatzerik izanen, Farc-ak desmobilizatzen diren heinean. Baina estatu krimenik gerta ez dadin, Estatua erreforma instituzionalak egitera behartzen dituzten oso gauza guti dago.

Alde batetik, hitzarmen horrek aurrerapausoak ditu, eta aldi berean, alde ilunak ere. Bairudi inpunitatearen arazoa konpondu beharrean indartu dezakeela. Errate baterako, ezingo zaie Estatu buruei eragin krimenen erantzunkizunik leporatu. Militarrek, edota polizia batzuk izango dute erantzunkizuna, baina ez agindua eman dutenek.

Amnistia zabal bat aitortzea ere aipatzen da hitzarmen horretan...

C.A.R.S: Hitz emana da. Gaur egun ez da amnistia legerik. Zin egiten dute amnistia baldintzak zehaztuko dituen lege bat izanen dela. Gero, epaileek dute erabakiko ea kasu batean ala bestean aplikatzen denez. Pertsonalki, uste dut horretan Farc-ak huts egin duela aitzinetik amnistia legerik gabe hitzarmen hori onartzean. Amnistia matxinadaren eta herri kolonbiarraren eskubidea da, Estatuak parte batendako onura oso guti izanen dituen lege motz bat eratu ez dezan.

Hain zuzen ere, iraultza eskubidea defendatzen da Kolonbian... zer erraiten ahal diguzu horretaz?

C.A.R.S: Bi talde armatuak, bai ELN, bai FARC-ak, injustizien ondorioz sortu ziren. Injustizia soziala, bazterketa politikoa, zein errepresioarengatik. 1960 urtetik harat, egoera honi erantzuteko garatu ziren. Abokatu gisa edo beste era batzuetan aritu girenok, iraultzaren eskubidea babesten dugu. Bere mugak eta betebeharrak ditu, baina eskubide bat da. Gaur egun Estatuaren helburua iraultzarako arrazoinik ez dagoela irudikatzea da. Hitzarmenaren helburua FARC-ak armak uztea eta bide batez iraultza armatuaren eskubidea indargabetzea da. Horregatik aldarrikatu behar dugu Estatuak emandako hitza bete dezan. Hitza ez badu betetzen, erraten ahalko da iraultza eskubidearendako arrazoi berri bat izango dela.

Hau da ELN-ren prozesuarekin dagoen ezberdintasun bat. ELN-k esan du urratsez urrats ariko zela. Ez soilik hitzarmenak diren heinean, baizik eta erreformak eta bake demokratiko eta eraldatzaile bat eratzen diren heinean, zeinak, iraultza uztea ahalbidetuko duen. Garai historiko erabakigarri batean gira. Iraultzarako eskubidea existitzen da, baina bistan dena, bakearen aldeko hitzarmen bat izenpetzen den heinean iraultza alde batera utziko da.

Zein izan da gobernu kolonbiarra elkarrizketetan sartzera bultzatu duen arrazoia?

C.A.R.S: Arrazoinak anitzak dira. Hauetariko bat progresista bezala ikusi daitekeena da, gerran drama bat dagoenaren konzientzia hartzea. Horren geldotzea posible dela eta aterabide politiko baten ikustea. Bestalde, Kolonbiako kasuan gobernuak zein botereko sektore batzuek beraien proiektu ekonomikoen mesedetan, lurraldeko zonalde batzuk matxinadaz garbiturik ikusi nahi dituztela erakusten duten frogak badira. Ez da ahantzi behar motibazio nagusietariko bat. Presidenteak dio, zonalde batzuk berreskuratu behar dituztela kapitalarentzat, beraien eredu neoliberalaren mesedetan. Beste arrazoina nolabaiteko nekadura dagoela da. Ikusten zuten gerillaren ahultzea posible zela. Baina harekin amaitzeko, hamarkadak iragaiten ahal lirateke, 20-30 bat urte Santos beraren arabera. Eta ez da geldituko. Orduan, komeni zen aterabide politikoaren bidea saiatzea.

Zein da jendartearen, edota sektore herrikoien eginkizuna Kolonbiako bake prozesuan?

C.A.R.S: Habanako prozesuan ez da era iraunkorrean jendartea kontsultatu, nahiz eta Farc-ek interesa bazuen jendartearen presentzia handiagoan. Batzuetan, aukera hori baimendu da, beste batzuetan aldiz, gobernuak ez du presentzia hori begi onez ikusi. Erran daiteke jendartearen sektore antolatuen aldizkako presentzia bat izan dela, batez ere biktimei dagokien sailean. Baina ez du beharko zukeen protaginismoa ukan. Badugu itxaropena ELN-ren prozesuan, talde honek erran baitu jendartea iraunkorki protagonista izango zukeen elkarrizketa mahaia hobesten zuela. Badugu itxaropena ELNrekin oinarrizko behar hori bete dadin.

Zerbait gehitu nahi zenuke?

C.A.R.S: Azpimarratu nahi nuke Historia ezberdinak badaudela, bistan dena Kolonbia ezin dugula Euskal Herriarekin konparatu. Baina izigarri garrantzitsua da hainbat galdera kondutan hartuak izan daitezen. Kolonbian, Euskal Herriko sare soziala atxiki dugu bake prozesuarekiko itxaropena desagertzen ez uzteko laguntza bezala. Hau da, Euskal Herrian jendarteak etapa honetan izan duen eginkizunetik ikasi nahi izan dugu. Euskal Herriko borrokaren beste garai batzuetako esperientziak aztertu ditugu Kolonbian garatu nahi dugun biderako. Orai, ikusi behar liteke oso garrantzitsua dela oinarrizko eskubide historikoei, independentziari eta jendarte hobe bati uko egin gabe bake eta hurbilketa prozesu baten eragiteko zubi batzuen bilatzea.

Zer ikasi genezake, euskaldunok, Kolonbiatik?

Uste dut, garrantzitsuena zubien mantentzea dela. Gerta daiteke irakaspenak ez txertatu ahal izatea, baina jendarteko eragileen edota aktore politikoen arteko zubien mantentzea oso garrantzitsua da. Eta ez dezagun utz harreman hauek kriminaliza ditzaten, bestelako garai batean egina izan den bezala, euskaldunak eta kolonbiarrak ez baiginen elkartzen ahal, hori susmagarri zelako. Gure artean biltzeko eskubidea eta ideien elkar trukatzea defendatu behar ditugu. Hori jadanik lorpen garrantzitsua da.